ग्रामीण पाणीपुरवठा विभाग

कार्यालय प्रस्तावना
कार्यालयाचे नाव – ग्रामीण पाणी पुरवठा विभाग
कार्यालय प्रमुख – कार्यकारी अभियंता
कार्यक्षेत्र – जिल्हाचे ग्रामीण क्षेत्र
विभागाचे प्रमुख कार्य – ग्रामीण भागातील जनतेस मागणी आधारित तत्वावर लोकसहभागाव्दारे विविध पाणी पुरवठा योजना राबवून शुध्द व निर्जतुक पिण्याच्या पाण्याची सुविधा उपलब्ध करणे.
ध्येय
प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबाला परवडणाऱ्या सेवा वितरण शुल्कावर नियमित आणि दीर्घकालीन आधारावर विहित गुणवत्तेच्या पुरेशा प्रमाणात पिण्याच्या पाण्याचा पुरवठा होतो ज्यामुळे ग्रामीण समुदायांचे जीवनमान सुधारते.
मिशन
१) प्रत्येक ग्रामीण कुटुंब आणि सार्वजनिक संस्थांना दीर्घकालीन आधारावर पिण्याच्या पाण्याची सुरक्षितता सुनिश्चित करण्यासाठी, शासकीयइमारत, शाळा, अंगणवाडीकेंद्र, आरोग्यकेंद्र,
इ.सहभाग करणे.
२) पाणी पुरवठा पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यासाठी राज्ये/केंद्र शासित प्रदेश 2024 पर्यंत प्रत्येक ग्रामीण घरामध्ये फंक्शनल टॅप कनेक्शन कार्यात्मक नळ जोडणी आणि पाणी विहित
गुणवत्तेची पुरेशी मात्रा नियमित पणे उपलब्ध करून दिली जाते.
३) ग्रामपंचायत /ग्रामीण समुदाययांनी त्यांच्या स्वत: च्या गावातील पाणी पुरवठा व्यवस्थेची योजना, अंमलबजावणी, व्यवस्थापन, मालकी, संचालन आणि देखभाल करण्यासाठी नियोजन
करणे. भागधारकांची क्षमता वाढवणे आणि जीवनाचा दर्जा सुधारण्यासाठी पाण्याच्या महत्त्वा बाबत समाजात जागरूकता निर्माण करणे
४) भागधारकांना समाजामध्ये पाण्याची गुणवत्ता वाढीसाठी प्रयत्न करुण जल जागृती करावी
५) मिशनच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी राज्ये/केंद्र शासन यांना आर्थिक मदत करणे.
उद्दिष्टे
१) प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबाला नळ जोडणी प्रदान करणे हे मिशनचे व्यापक उद्दिष्ट आहे.
२) पाणी गुणवत्ता प्रभावित भागात, अवर्षणप्रवण आणि वाळवंटी भागातील गावे, संसद आदर्श ग्राम योजना (एसएजीवाई) गावे इत्यादीं मध्ये नळ जोडणीची तरतूद करणे.
३) शाळा, अंगणवाडी केंद्र, शासकीय इमारत, आरोग्यकेंद्रे, सामुदायिक इमारतींना कार्यात्मक नळ कनेक्शन प्रदान करण्यासाठी नळ कनेक्शनच्या कार्यक्षमतेवर लक्ष ठेवणे.
४) रोख, वस्तु, श्रम आणि स्वयंसेवी श्रम (श्रमदान) मध्ये योगदानाद्वारे स्थानिक समुदायामध्ये स्वैच्छिक मालकीचा प्रचार आणि खात्री करणे.
५) पाणी पुरवठा प्रणालीची शाश्वतता सुनिश्चित करण्यासाठी, म्हणजे, पाण्याचेस्त्रोत, पाणी पुरवठा पायाभूत सुविधाआणि नियमित देखभाल दुरुस्तीसाठी निधी.
६) बांधकाम, प्लंबिंग, इलेक्ट्रिकल, पाण्याची गुणवत्ता व्यवस्थापन, जलप्रक्रिया, पाणलोटसंरक्षण, देखभाल दुरुस्तीइ त्यादींच्या मागणीची अल्प आणिदी र्घकालीन काळजी घेतली जाईल अशा
क्षेत्रातील मानवी संसाधनाचे सक्षमीकरण आणि विकास करणे.
७) सुरक्षित पिण्याच्या पाण्याचे विविध पैलू आणि महत्त्व याविषयी जागरुकता आणणे.
जल जीवन मिशन अंतर्गतघटक
१) प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबाला नळ जोडणी देण्यासाठी गावातील पाईपद्वारे पाणी पुरवठा पायाभूत सुविधांचा विकास करणे.
२) पिण्याच्या पाण्याच्या विश्वसनीय स्त्रोतांचा विकास आणि/किंवा पाणी पुरवठाव्यवस्थेची दीर्घकालीन शाश्वतता प्रदान करण्यासाठी विद्यमानस्त्रोतांमध्ये वाढ करणे.
३) आवश्यक असेल तेथे, प्रत्येक ग्रामीण कुटुंबासाठी मोठ्या प्रमाणात पाणी हस्तांतरण, ट्रीटमेंटप्लांट आणि वितरण नेटवर्क
४) दूषित घटक काढून टाकण्यासाठी तांत्रिक हस्तक्षेप जेथे पाण्याची गुणवत्ता समस्या आहे.
५) नळ जोडणी किमान 55 एलपीसीडी च्यासेवास्तरावर प्रदान करण्यासाठी पूर्ण झालेल्याआणि चालू असलेल्या योजनांचे सुधारणात्मक पुनर्जोडणी करणे
६) ग्रेवॉटर व्यवस्थापन
७) सहाय्य उपक्रम, उदा. आयईसी, एचआरडी, प्रशिक्षण, उपयुक्तता विकसित करणे, पाणी गुणवत्ता प्रयोगशाळा, पाणी गुणवत्ता चाचणी आणि पाळत ठेवणे, संशोधन आणि विकास,
ज्ञानकेंद्र, समुदायांची क्षमता वाढवणे इ.
८) नैसर्गिक आपत्ती/ आपत्तीं मुळे उद्भवणारी इतर कोणतीही अनपेक्षित आव्हाने/समस्याज्या 2024 पर्यंत प्रत्येक घरासाठी नळ जोडणीच्या उद्दिष्टावर परिणाम करतात, फ्लेक्सी फंड वर वित्त
मंत्रालयाच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार करणे.